بو منيم وطنيم، بو منيم ائليم
جانيمدان عزيزدير توپراغيم ديليم
آل قانا بويانسام يادا ساتمارام
شرفيم وطندير بير آن آتمارام
آنامين قانيدير آخان قولومدا
دؤيوشه گئده رم وطن يولوندا
قورباندير بو خالقا بو يوردا جانيم
باشي اوجا ياشاسين آذربايجانيم
منی آنادان اولما میشدان اونجه
یول اوسته قویدولار
اونداندی
کی یوللار یولچوسویام
یوللار یورقونویام
یوللار وورغونویام
هله . آنا سوتون دادین آنمامیش
سوتو کسدیلر منه
اونداندی
کی حسرتله دولغونام
آنا یوزونه حسرت
آنا دیلینه حسرت
آنا وطنیمه حسرت
صبریم بیتمه دن
ایللردی کی بو حسرتی اوزومله داشیییرام
سازيمي آل، يا جانيمي
فرق ائله مز من اؤله رم.
سازيمين سيملرينه،
باغليدي جانيم بيليرسن
چك الين ديمه منه
من يانار اؤدلار گولويم.
يانارام يانديرارام،
هرنه يالان واردي بو گون
ظولمي يئردن سوپورن
قودرتي ائلدن آلارام.
بير عؤمور آلچاديلار
من دلي دومرول اوغلون
سيخيليب بير بوجاقا،
قالما منه مان بو گون.
دئديم هي، يان گزه سن
ديمييه سن سيملريمه
سيملريم سيلكلنه
من سني يئردن قازارام.
سن سوسوز، من دیلسیز ...
ميللت باشچي لاري دئيير منه نه
آغلاركن گوزلري سويلير او منه
دوز دولوبدور گوزلريمه يارديم ائت
نيسگيل دولوب سوزلريمه يارديم ائت
هاراي وئرن يوخدور منيم داديما
هئچ بير كيمسه گلمه يير ايمداديما
دنيز دئييلردي منيم آديما
ايندي داها دنيزدن بير آد قاليب
دورنالاردان خاطيره مده ياد قاليب
جان قورتاريب نفسيمي كسيب لر
غم يئللري منيم اوستدن اسيب لر
جانيمي آلماغا چوخ تله سيب لر
قورويوبدور منيم داها گوز ياشيم
چوخ بلالار چكيب بلالي باشيم
من اورمويام منده گمي گزردي
دورنا قوشو باشيم اوستون بزردي
عثمان يوموروغوم ظاليم ازردي
تورك اوغوللار سو يئتيرين سيز منه
قويمايين كي بورونوم من كفنه
یاشیل اولسون کفنیم
بئله نیسگیل ائله مه دوزلو گؤلوم
ایندیسه بیرجه اوزون نیسگیل سن
ائلیمین آرزی دیلک ایسته یی سن
سنی باخ تانری قوروسون آنجاق
سوز بوراسی اومودوم دیر آنجاق
آغ بولوتلار آغلاسین بارلانسین
بلکه چایلاردا آخیب داشلانسین
دوم دورو صاف دویغو لو اورمو گؤلو
بلکه بیرده گوله سن اورمو گؤلوم
بلکه بیرده گوله سن اورمو گؤلوم
کاوشگران و کارشناسان باستان شناسی فصل جدیدی از کاوش را در شوره زارهای ارومیه آغاز نموده اند.
گفتنی
است که سر گروه تیم کاوش هدف از انجام کاوش های جدید را تلاش برای اثبات
یا رد مدعای برخی از دانشمندان، که اعتقاد دارند در دوره ایی از زندگی بشر
این منطقه دریاچه بوده است بیان داشته و ادامه داده است که نظریه ها در این
باره متفاوت است گروهی این مکان را دریاچه دانسته اند گروهی رودخانه و
گروهی دیگر اعتقاد دارند که این مکان زباله دانی شهرداری آن زمان شهر بوده .
در پی کاوشهای قبلی کارشناسان بقایای یک باند پلی را کشف کرده
اند که حاوی لوحی ارزشمند بوده که به زبان پیشینیان بر روی آن حک شده است
که : « مردم عزیز ارومیه امسال نوروز را با گذر از این پل سپری خواهند کرد »
.
کارشناسان با آزمایشهای ایزوتوپی قدمت این کتیبه را به سال 1386
تخمین می زند و متاسفانه به جهت آسیبهای محیطی نام گوینده این سخن از بین
رفته است.
هنوز دانشمندان جهانی پاسخی برای یک بانده بودن این پل نیافته اند عده ایی اعتقاد بر آن دارند که این پل بر اثر گذر زمان تخریب شده و اکنون تنها یک باند، آن هم نیمه کاره به جا مانده و گروهی دیگر این موضوع را در ارتباط با سبک معماری آن زمانیان دانسته و تاسیسات جانبی را به منظور توسعه احتمالی پل می دانند .
گفته می شود یکی از دلایل عمده رد فرضیه دریا بودن این
منطقه در سالهای دور وجود همین پل است چرا که بسیاری از دانشمندان معتقد
هستند که انسانهای آن دوره به خوبی واقف بودند که وجود چنین سازه ایی منجر
به آلودگی های محیط زیستی فوق العاده ایی می شده است لذا تصور اینکه با
وجود دریاچه بودن این منطقه در آن زمان دست به احداث چنین پلی زده اند،
معقول به نظر نمی آید و یا حکایت از کمینه علم آن زمانیان از محیط زیست
دارد که با نوشته های مستند همخوانی ندارد .
برعکس یافتن مقادیر عظیمی
بطری پلاستیکی که به گفته کارشناسان در گذشته از آنها برای حمل نوعی
نوشیدنی گاز دار که آن زمانیان به آن نوشابه می گفتند و همین اواخر در
کاوشهای جدید باستان شناسان در محله کوکاکولا در غرب تهران بقایای کارخانه
آن را یافت کرده اند ، این نظریه را قوت می بخشد که در گذشته از این محل
برای دفن زباله های پلاستیکی استفاده می کردند.
یافتن تعداد بسیار زیادی دمپایی ، لنگه کفش ، عینک شنا ، مایو و ... در اطراف این منطقه کاوشی نقاط قوت نظریه دریاچه بودن این منطقه است ولی مخالفان این طرح ادعا دارند هیچ قوم و گروهی توانایی خشک کردن یک دریاچه با آن عظمتی که گفته میشود را در این مدت کوتاه ندارد.
عدم یافتن فسیل موجود زنده در این منطقه گواهی دیگر بر مدعی مخالفان است و طرفداران این نظریه اعتقاد دارند که دلیل عدم یافتن فسیل موجودات زنده که آن را آرتمیا می نامند، نبود دریاچه نیست بلکه صید بیش از حد این موجودات است ، مردمان آن روزگاران به حدی در صید این موجود زنده افراط کرده اند که حتی جسد یک دانه از آنها نیز به منظور تبدیل شدن به فسیل باقی نمانده است لذا در این زمان فسیلی از آنها یافت نمی شود.
برعکس یافتن تعداد بسیار زیادی فسیل خیار مدعی موافقان بر
دریاچه بودن این منطقه است چرا که اعتقاد بر آن است که مردم آن روزگار برای
فرار از سوزش چشم در هنگام برخورد با آب شور دریاچه از خیار بهره می
جستند.
مخالفان نظریه با اشاره بر اکتشاف بقایای برخی مکشوفات از قبیل
پوست موز ، اشغال تخمه ، نون خشک، لنگه جوراب ، سی دی های خام و پر شده ،
نخاله ساختمان، قاب عینک و کلاه حصیری ضمن رد مدعای موافقان ، پرتاب این
اشیا را در این منطقه در صورت دریاچه بودن آن یک فاجعه می نامند و با
استناد به نوشته های پیشینیان این افراد را مردمانی آشنا به محیط زیست
معرفی می کنند.
با توجه به آنچه که در بالا رفت امیدواریم تا با کاوشهای جدید در فصل پیش رو با یافتن مدارک و بقایای جدید مستنداتی را برای طرح یا رد مدعاهای رفته بدست آوریم و دانشمندان بتوانند کلید اسرار آمیز این منطقه را بیابند.
نوشته: مهديه پورشاد
بیر زامانلار سنه دنیز دئیردیلر.
او زامانلار من اوشاق ایدیم.اوشاقلیق عالمینده سنی چوخ بؤیوک بیر اوقیانوس ظن ائدردیم.
آما سندن هئچ زامان قورخمازدیم. چونکو سن هئچ کسی بوغمازیدین. سنی دنیز آدلاندیرارکن سنین قوینوندا بؤیودوک بیز .
سنین
وارلیغیوا او قدر آلیشمیشیق کی سنین اولماماغین عاغلیمیزدا سیغا بیلمه
ییر.
بیز حایاتیمیزین سندن آختیغینی تازا بیلمیشیق. سنین بیزه آنا
اولدوغونو تازا اؤیرنمیشیق. دئمک عؤمروموز سنه باغلییمیش.
سن اولماسان
بیزده یوخ اولاریق. ایندی ، اؤز اوشاقلاریوین گؤزلری اؤنونده سوزسوزلوقدان
چابالایب جان وئرمکده سن!بونا نئجه دؤزمک اولار.
دؤزه بیلمه دیم منده. نه
الیمدن گله بیلر کی؟ سنه بیر بارداق سو گتیریردیم. یولومو کسدیلر، یولو
باغلادیلار، سنه چاتا بیلمه دیم، بارداغی آلیب سیندیردیلار.
دئمک سنه سو وئرمک یاساق ایمیش. مگر بورا کربلایمیش دئمک! باغیشلا منی دنیزیم، گؤز یاشلاریمدان باشقا بیر شئی سنه سونا بیلمه دیم!
ورگیم داغلی دیر گوزلریم دولو
عشقین مگر بودور سونوندا یولو؟
سئوگی آراسیندا محبت اولو
بس سن کیمی اویدون ای اورمو گؤلی؟
یای گلنده، سنه گوناخ اولایدیخ
چادر قوروپ، گئجه گوندوز قالاردیخ
هر دانیندان نه قدر لذت آلاردیخ
نه تئز بیزدن دویدون ای اورموگؤلی؟
فرصت تاپیپ گونون هر بیر چاغیندان
چیمه چیمه اوپردیک یاناغیندان
چیچکلر هورردیک گلمان داغیندان
قلبیمیزی اویدون ای اورموگؤلی
سویون،قومون، لیمین بیزه داوایدی
قولا، قیچا، بئل بوخونا شفایدی
دری خسته لیگه بویوک قادایدی
بیر شفا کویویدون ای اورمو گؤلی
آشیپ داشان دامارلارین نئج اولدی؟
قانسیزلاییپ، ماوی جمالین سولدی
ایندی چوخی عینی بیر قوری یولدی
دردین بودور دویدون ای اورمو گؤلی
درین درین ندن بئیله باخیرسان؟
حزین حزین یاندیریرسان یاخیرسان
اینان باغریمیزا نئشتر تاخیرسان
بیزی آغلار قویدون ای اورموگؤلی
کورپلیخدن یئر سالیپسان اورکده
بونا شاهد گویده کی او ملک ده
آلا بیلمز سنی بیزدن فلکده
چونکه آرخانداییخ ای اورموگؤلی
نه قدر باغریوا باسیبسان بیزی
نن لی اولوپ، ییرقالی ییپسان بیزی
نه اولدی بس ایندی آتیپسان بیزی
امیین یاددادیر ای اورمو گؤلی
سحر دانی گولده گوندوز سلطانی
گوزلیکله آلاردی کی پریانی
باخدیخجاخ اولاردیخ اونون حیرانی
آیری حال یاپاردی ای اورموگؤلی
یای گلنده دریا دریا باغیران
هرکیم سنی اوزل گله چاغیران
یوخسولی وارلیدان سئچیپ آییران
سنی ئیتی رردی ای اورموگؤلی
ساحیلده قاییقلار دوروپ سیرایلا
بگلر دئیر سئیره گلین هارایلا
اونا مینیردیلر نه سس صدایلا
عن بویا سوروردی ای اورموگؤلی
عادتیدی گولده آذر ائلینده
یاریم پارچا خیار توتماق الینده
چیمن لرین شیرین نغمه دیلینده
دئییپ گولردیلر ای اورموگؤلی
بیری کی قضادان سویا جوماندا
گوز آجیشیپ یاشی پیرپیر داماندا
تز خیاری گوزه سورتوپ اوداندا
درمان ائلردیلر ای اورمو گؤلی
مگر به صدای جیرجیری بر نمی خیزید و طومار ها نمی نویسید؟
چه شده که در مرگ دریاچه مان سکوت کرده اید؟
مگر در تغییر نام یک خلیج، سمینارها نمایشگاه ها و جمع آوری امضا به راه نینداختید؟ حال شما را چه می شود که جان دادن این دریاچه را به نظاره نشسته اید؟
این معنی برادری است؟ این معنی هم وطنی است؟ این معنی همان جمله معروفتان است که ما همه برادریم و هم وطن؟ دریغ از کلمه ای که برایش نوشته باشید...
و باز می گویم کاش نام این دریاچه هم فارس بود! آن وقت برایش می نوشتید...آن وقت خشک نمی شد!
سؤیله یه جه یم قبریم اوسته تاریخ یازماسینلار،
تا گئله جک ده کیلر بیلمه سینلرکی بو زامانین چیخارسیزلاریندان بیریسی میشم!!!
متن اس ام اس این بود:
نگذاریم آزربایجان کویر شود!
مجلس فوریت طرح آب رسانی به دریاچه ارومیه را رد کرد!
رد کرد؟! چرا آخه؟ گزارش و عکس و شیرینی صعود، به کل فراموشم شد. آه ای دریاچه زیبای من! چه بد همه پیشتت را خالی کرده اند...
دلم برای شوربختی دریاچه ی ارومیه می سوزد ...
جاده کذایی که از وسط نصفش کرده را دوست ندارم با آن سنگ های مزخرف بزرگ که روی هم چیده اند.
حتی نمیشود از توی ماشین دریاچه را دید.
دریاچه ارومیه دارد خشک می شود . اتفاق ساده ایست. مثل همه اتفاق های درو برمان.
دریاچه ارومیه ی مان دارد خشک می شود فقط به خاطر اینکه دو سه ساعت زودتر به شهر برسیم. فقط به خاطر اینکه بلد نیستیم پل بزنیم و دریاچه را خراب نکنیم. ...
آدم های اطرافم می گویند حرف هایم به فریاد شبیه شده اند. می گویند باید از زیبایی لذت برد !..... باید بهار را تنفس کرد . باید شاد بود و لبخند زد. باید تخمه شکست و سینما ی کمیک رفت. من می گویم حق دارند.
دریاچه ارومیه را لب مرزبه خدا می سپارم و از خود خدا می خواهم که لطفا خشک نشود.
و میروم یک عالمه " سلامی شاهین " ام را گوش بدهم . همه ی آلبوم هایش را خریده ام و یک ویر عزیزی هر لحظه وسوسه ام می کند برم سراغ سی دی های دوست داشتنی ام ومدتی فقط توی شعر های قوی اش غرق بشوم. همین پیرمرد کچل پفکی نمی دانید چه قدر چه قدر چه قدر ، شعر های فیل کش می نویسد. هندز فری گوشی ام را می گذارم توی گوشم و دراز می کشم.
به اینجا می رسم :
" al yeni den yarat beni "
بی اختیار یاد حول حالنا الی احسن الحال خودمان می افتم و لذت می برم که چقدر دعا ها و ترانه ها در زبان های مختلف به هم شبیه اند. چشم هایم را می بندم و نمی دانم کی دریاچه ارومیه از یادم رفته است.
گل ایناناق سئوگی یه،
قارداشلیغا بیرلی یه،
بیزده ن یاردیم ایسته ییر،
آزربایجان اورمیه.
من آشیق آی اولایدیم،
بیر سولو چای اولاردیم،
آشیب، داشیب داغلاری،
گه لیب سنه دولاردیم.
خالقیمین دوزلو گؤلو!
گؤرمه یک سنی اؤلو،
قویوب، گئدیب، بوراخما،
بیزه قورو بیر گؤلو
بو دردی کیمه یازام؟
اوز یوردومدا یالقیزام،
ائشیدیرسن سن منی؟
بو گونلر چوخ سوسوزام.
هارای لار آی هارای لار!
دولانار ایللر – آیلار،
من سوسوزام، هارداسیز؟
سویو گتیرین چایلار!
بیلمه لیسیز سیز بونو!
گلمز گولومون سونو،
بو کیچیک اللریمله،
قورتاراجام، من اونو
اورمو گولو قورخما اولماسان یالقیز
بیر قولون اورمودور بیر قولون تبریز
قوشا چای ؛ نقده ؛ گونئی ائلیمیز
بو ائل لرین بوتون سنه دایاقدیر
آذربایجان یاتماییب دیر اویاقدیر
اورمو گولو ایکی اوستان سنین دیر
بلکه بوتون آذربایجان سنین دیر
ایراندا مشروطه قوران سنین دیر
حقیقت دی یوخو دئییل دده جان
تبریزلی دیر شوخو دئییل دده جان
گونئیلی چالیشقان اهل کاردیرلار
اووروج – ناماز اهلی چوخ دیندار دیرلار
ایپک جاده سینه یادیگار دیرلار
علی معجز ؛ زهتاب پارلاق بیر اولدوز
اوفول ائتمه ز پارلار هر گئجه – گوندوز
سالماسلی لار چوخ بلادان چکیبلر
مارشیموندان ؛ سیمیتقودان چکیبلر
زلزله دن او توفاندان چکیبلر
یئنه ده هئچ سارسیلماییب قوللاری
آذربایجان تورکجه سی دیر دیللری .